ander licht

bloemgedicht aan de wand: Wallflower

Wat? Niet geweest vrijdag? Het was de Poëzieavond van het Bram Roza Festival, op het Gors!

Op een unieke plek aan de voet van het pontje Spijkenisse-Nieuw-Beijerland kon je de magie van taal ervaren. Voor dit festival worden gelukkig ieder jaar ook vakgenoten uit België uitgenodigd. Slampoetry van Maud Vanhauwaert en de voordrachtskunstenaar (en voormalig stadsdichter van Antwerpen) Peter Holvoet Hanssen verrijken je blikveld en woordenschat. Nooit eerder ook een verteller zo aanstekelijk uit horen weiden als A.L. Snijders, de schrijver nota bene van ZKV’s, Zeer Korte Verhalen. “Ik vond ons allen erg goed,” meldde hij bij afsluiting van het feest.

Het was de perfecte avond om alles over economie te vergeten. Maar dan is het toch weer nieuws: dat economie een gedragswetenschap is. Niets wetten en regels; met wetmatigheden moeten we het doen. Op grond van die wetmatigheden worden vervolgens politieke keuzes gemaakt; niet te verwarren met economische keuzes. Dit verhelderende kader gaf prof.dr. Barbara Baarsma in een gesprek met economen.  (DWDD)

Met de gevonden economische wetmatigheden voorspellingen doen, kan natuurlijk alleen als je de juiste factoren mee laat wegen. De politicoloog Robin Fransman pleit ervoor dat economen zich laten bijstaan door niet-vakgenoten. (VK 14 september) Zou hij daar ook dichters toe rekenen?

Dat in de media na derde-dinsdag-in-september niet alleen cijfers, statistieken, diagrammen en plaatjes volgen, maar ook een andere taal? Omdat we dat nodig hebben ~ ons blikveld verruimen, ander licht op de zaak?

Wil je het nieuws van deze week kunnen begrijpen, dan is het misschien handig om alvast de woordentest van taalonderzoekers van de Universiteit Gent te doen. Probeer die 80% te scoren!

Over dat andere licht: de Wallflower, vilt en fluorescent folie, is nu in veelkleurige variaties ontworpen.

noden van de ziel

After Goya, Nature Morte IX

In Religie voor atheïsten deelt Alain de Botton het Tate Modern opnieuw in. Niet naar schilderscholen of periodes, maar naar de ‘noden van de ziel’: een afdeling lijden, een afdeling angst, een voor zelfkennis en een voor compassie. ‘Ik denk dat de functie van kunst is om je te helpen leven en sterven,’ stelt hij.

Over Mark Rothko: ‘Soms zien onze gevoelens er zo uit, als bloed en als eigeel en als tranen, en onduidelijk. Het is vrij mooi dat hij in de buitenwereld schilderde wat er in onze binnenwereld kan omgaan.’ O.a. om deze reden is De Botton wel verweten dat hij kunst reduceert tot illustraties bij emoties, maar hij blijft erbij dat de boodschap toch echt simpel is; kunst geeft balans. (VK 13 juli)

Als deze indeling, door een beschouwer achteraf gemaakt, toch een beetje universeel is – want wie herkent zich er niet in? – dan kun je je afvragen of een werk ook ontstaat vanuit diezelfde ‘noden van de ziel’. Wat bracht Goya ertoe om de etsen over de verschrikkingen van de Spaanse Burgeroorlog te maken? (helaas: de tentoonstelling in Boijmans met 80 etsen van Goya hierover is net voorbij.) En waarom was juist deze nieuwsfoto in de krant het begin van Nature Morte IX?  Een letterlijk stil leven, uitgevoerd in hars en kleurpigment?

Goya, Los Desastros de la Guerra

We komen er niet uit, houden beweegredenen en vertaling uit elkaar. Waar we ook niet uitkomen: de non-sense-vraag of het belangrijk is of die oorlogsfoto uit Syrië nu de gevolgen laat zien van conventionele of niet-conventionele wapens.

Van een heel andere orde is het natuurlijk, of zo’n onderscheid op zich belangrijk is. We komen dan op het gebied van ‘redenen om te bewegen’ dat we hebben uitbesteed. Aan regeringsleiders.

In 2014 maakt De Botton een tentoonstelling in het Rijksmuseum. Grootse plannen voor Het straatje van Vermeer bijv. We zullen zien volgens welke (negatieve en positieve) zielebewegingen hij de zalen gaat indelen. Wel eerst zijn boek lezen! (hfdst. 8).

Bloom

Hersenen MRI, hars en pigment

En ineens verschijnt het rijtje kennis, inzicht, toepassing, analyse, synthese, evaluatie, als je in de aflevering van Brandpunt van 23 juni valt.

De Duitse hersenonderzoeker Manfred Spitzer wordt daarin geïnterviewd n.a.v. zijn boek Digitale Dementie. Hij schetst de gevolgen voor –nog onvolgroeide- hersenen van (kleine) kinderen, als die hun dag grotendeels digitaal doorbrengen. Binnen 20 jaar, schat hij, zien we bij hen kenmerken van dementie.

Tegenover de inzichten van Spitzer staan die van onze “fantastische” nationale stemmenteller De Hond. Of is enkelvoud beter: ‘staat’ want De Hond vindt zelf dat hij ons best kan overtuigen met een enkel inzicht. Hij past er overigens voor om in de buurt te komen van deze hoogleraar, dus konden we zijn inzicht(en?) niet horen.

Interessant is wat Spitzer vertelt over hoe wij leren, dat daar hersenverbindingen voor nodig zijn, die niet ontstaan als bijv. scholieren voor een werkstuk alleen copy-pasten via een zoekmachine. Voor ‘begrijpen’ is ook een handeling, een beweging van je lijf nodig, informatie beklijft pas als je zowel leest als hoort en schrijft (dat is iets op papier zetten). Spiegelneuronen en alcoholvaardigheidstraining? Zie de uitzending.

Ook dit jaar zijn er weer duizenden jongeren geslaagd op middelbare scholen, veelal niet groot gebracht met een ipad. We mogen dus veronderstellen dat hun hersenverbindingen nog talrijk genoeg zijn om ze met een gerust hart de maatschappij in te sturen. Lucas, David, Marvin, Marius, en Kylian, proficiat!

Synthese en evaluatie, ‘wat vind je er nu eigenlijk zelf van’, is de laatste fase van een leerproces. Dat geven de begrippen hierboven weer, en in deze volgorde. Je mening is pas stevig gegrond na die andere fases met ‘handelingen’. Willekeurig waar hoor je oordelen, stellingen of one-liners waarbij je op je klompen aanvoelt dat er stapjes zijn overgeslagen. Wat heet, stapjes overslaan ~ kan de spreker eigenlijk wel lopen?

Zou het zo kunnen zijn dat je volgens het rijtje (dat trouwens de cognitieve taxonomy van Bloom is) pas kan/mag schelden als je tenminste weet hoe je de woorden schrijft, pas muziek kan/mag beoordelen als je zelf een instrument bespeelt, pas de politiek in mag/kan als je weet wat ‘esmloket’ (incl. precieze schrijfwijze) inhoudt?

En dit betreft dan alleen nog maar de IQ-kant van het leven.

wat er speelt

“Bij de introductie van emissiecertificaten in 2005 kostten ze zo’n 30 euro per ton kooldioxide, maar inmiddels zijn ze voor minder dan vijf euro te krijgen.” Dit meldt Jacques Schmitz in het artikel rond de Duitse ‘Energiewende’, over groene stroom en kernenergie, en het project van omschakeling om aan de klimaatdoelstellingen te kunnen voldoen. (Vrij Nederland 8 juni)

Vervuiling is niet duur en de economie er omheen blijkt het volgende gebakken-lucht-verhaal; dat speelt zich waarschijnlijk in the cloud af ~ dat er zo een bijzondere betekenis bij krijgt.

En in het bericht Valutakoersen mogelijk jaren gemanipuleerd stelt Tom Kirchmaier, deskundige op het gebied van valutahandel: “Het prijsmechanisme is de anker van ons hele economische systeem.” (VK 13 juni) Een anker? Ook in the cloud zeker.

Steden als Rotterdam doen dat soms anders; het Wijkwaardenhuis is een presentatie-, productie- en discussieplatform voor culturele, sociale en economische waarden. Nodig dus, en ‘gewoon’ met beide benen op de grond. Het Wijkwaardenhuis maakt de kracht en noodzaak van lokale productie tastbaar. Het toont het beste uit het DNA van de Afrikaanderwijk en  Charlois, gecombineerd met kwaliteiten van buiten, of andersom.

De duo-tentoonstelling A Flower show in the Greenhouse en Made by Wandschappen is daar (Pretorialaan Rotterdam) zaterdag geopend met als primeur de Charloisse-lampencollectie.

Tijdens het inrichten bezocht een delegatie Franse burgemeesters het Gemaal op Zuid om te zien en horen hoe Rotterdam omgaat met problemen in ‘kanswijken’. Benieuwd wat zij ervan meenemen. En benieuwd wat het hún waard is, mensen uit wijken vol met nieuw cultureel erfgoed en ambachten echt inzetten.

Voor de broodnodige relativering van het nieuws, in the cloud of  ‘in het echt’,  hebben we gelukkig Loesje nog: “wat er ook speelt in een land, laat het vooral de kinderen zijn.” En de poëzie natuurlijk, want  “de werkelijkheid is fundamenteel raadselachtig en daar valt poëzie van te maken.” (Henk Ester)

In het echt wordt dinsdag 18 juni om 18 uur, in het kader van het project Teksten op Muren, een nieuwe tekst onthuld op de Charloisse Kerksingel. Door en voor bewoners.

nieuwe fictie

René Gude, de pas aangestelde Denker des Vaderlands, gaat ons twee jaar lang door de tijd loodsen. Geschoold door de geschiedenis en denkers uit alle culturen kan hij bijdragen aan vertrekpunten in ehhh, kwesties. Want een wat ruimere context kan geen kwaad als we het hebben over individualisme, het debat, de ontmaskeringsmaatschappij, over weten en over cynisme. Toch?

In 5 gedachten voor het vaderland  (VK 18 mei) wordt het speelveld uitgezet. Gude roept bijv. op om weer verstandige dingen te durven zeggen: “We hebben een enorme vaardigheid ontwikkeld in cynisme, de vitrioolmethode van afzeiken en belachelijk maken, en het zou kapitaalderving zijn als we dat allemaal weggooien.”

De tijdgeest ooit zo helder verwoord gezien? Hij belooft overigens (ook voor ons) op te gaan letten of er nieuwe en verstandige dingen aan het gebeuren zijn. “Maar ik zou blij zijn als daarnaast ook andere methoden zichtbaar worden.”

En wat te denken van: “Het debat is niet zaligmakend. Polemiek en debat zijn de meest voorkomende vormen waarin we het gesprek met onszelf nu gieten. Maar het zijn niet de enige vormen. Je kunt namelijk ook met elkaar méédenken.”

Krijgen we zomaar twee verrassende handelingsperspectieven in de schoot geworpen: ‘met elkaar méédenken’ en ‘er is ook nog iets naast cynisme’.

Lees het hele artikel (eerst even registreren)  en kom heel veel meer te weten over fictie doorprikken, twijfel en de werkelijkheid.

vakmanschap

Al bij Boijmans geweest? Maandag sluit de tentoonstelling Hand Made, waarin zeshonderd handgemaakte producten in de grootste zaal van het museum de complexiteit van het begrip ambacht illustreren. De vaak kostbare, unieke voorwerpen worden gepresenteerd aan de hand van zeven clichés: vakmanschap, uniek, virtuoos, eerlijk, kunst, huisvlijt en traditie.

Het toeval wil dat Wandschappen tussen de woorden ‘traditie’ en ‘uniek’ werkt, aan The Boijmans Bouquet. Volop voer voor discussie met bezoekers, over design en ambacht bijvoorbeeld. Of het vakmanschap dat nodig is om ideeën te realiseren en dat soms verbazingwekkend vanzelfsprekend in het werk zit.

Grote waardering voor dit museum (curator is Mienke Simon Thomas), dat in de praktijk het out-of-the-box-denken neerzet! De ambachtsmensen en de ontwerpers zelf zijn uitgenodigd, gaan met hun zeer divers gereedschap echt aan het werk op zaal en tonen uiteenlopende handvaardigheden. Bezoekers drukken we op het hart dat ze overal aan mogen zitten. Ook dat is NIEUW.

Kom het meemaken, kom nog snel naar Rotterdam!

Of desnoods naar Amsterdam:  KunstRAI t/m 20 mei.

Homo Ludens

“Bij  filosofie wordt vaak gedacht dat ze een zuster is die een arm om de naar wijsheid zoekende mens legt.”

Dat blijkt niet zo te zijn. Tenminste, als je van de stroming bent die op weg naar zelfverwerkelijking het lot en toeval opzij zetten voor ‘winstmaximalisatie’. Prestatiedenkers die de wereld als grabbelton zien, geen filosofie nodig. Zo vat Carel Peeters het boek Schuldgevoel van Coen Simon samen, dat in de Maand van de Filosofie verscheen. (VN 20 april)

Simon zet hier degenen tegenover die het leven en de cultuur liever als een spel opvatten: de homo ludens, spelende mens. Niet ‘zomaar’ een spel, maar leven in het besef dat er geen overzichtelijke wereld bestaat (of bestaan zou hebben), dat willen is kunnen niet altijd opgaat  en dat kiezen maar heel af en toe een rationele handeling is. En dit alles inclusief het besef dat schuldgevoel een gewone, soms goed van toepassing komende, matigende menselijke eigenschap is.

Homo ludens, en dan zoveel ernst? “All work and no play makes Jack a dull boy”. Laten we dus aan de slag gaan. Spelen met het springtouw dat weer in de winkels ligt (verwacht knikkers binnen een weekje); met de kleur die ineens overal opduikt; met ons enthousiasme om ideeën uit te voeren. Ook winstmaximalisatie, maar dan anders.

Misdrukken van tetrapakken worden stucloper, worden design XL. Royal Waste Vase

point of view

Pas  Tegenlicht nog gezien? Inspiratie voor kantelaars, dwarsdenkers en friskijkers!

Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde (Erasmus Univ. Rotterdam) typeert de periode waarin we leven niet als zomaar een tijdperk van verandering, maar als verandering van tijdperk; een transitietijd. Het bijzondere in de voorbeelden van deze aflevering, over andersdenkers op het gebied van zorg, bouw en sociaal stelsel, is dat ze realiteit zijn geworden uit een beweging van onderop, van individuen die systemen laten kantelen. “Vertrouwen is (voorwaarde én) de nieuwe currency,” en de menselijke maat kan weer standaard worden.

Speciaal voor Rotterdam heeft deze vooruitdenker grote plannen: bouwen vanuit een aikido-houding tegenover het water. Hiermee komt dan gelijk (en eindelijk) een geweldige verbinding tussen Noord en Zuid in deze havenstad.

Rotmans noemt crisis een feest door alles wat er nieuw ontstaat. En dit feest is speciaal voor gelijkgestemden die anders durven kijken. Mensen die vertrouwen, die het kunnen, die het doen en meedoen.

Art after Democratism

De warmte in Dubai is weldadig, nu het hier in Nederland nog steeds rond het vriespunt is en iedereen in de ban is van de crisis in Europa, met Cyprus als tijdelijk dieptepunt.  Onze aanwezigheid in Dubai had te  maken met een performance / making of van een werk van Jens Praet voor Industry Gallery op de Dubai Design Days. Alles behalve crisis, pure decadentie.

De Dubai-crisis van 2009 werd met 54 miljard borg vrij snel opgelost door buurstaatje Abu Dhabi. Gezien de uitbundige sfeer en handel in extreem design op de huidige beurs is er kennelijk geen vuiltje meer aan de lucht.  En het bouwen heeft haar oude ambitie en snelheid weer terug. De sheiks maken de dienst uit en genieten van het tentoonspreiden van hun rijkdom, buitenlandse investeerders bouwen enthousiast mee.

Tenminste, in de 8 kilometer lange zone waar deze stad zich op concentreert. Iets meer landinwaards is het gewone leven van 70% van de bevolking, afkomstig uit Pakistan, India, de Filippijnen en delen van Afrika. Zij zijn de bouwvakkers, taxichauffeurs, hotelbedienden of huishoudelijk personeel, waar het dagelijks leven door draaiende wordt gehouden. Iedereen verdient geld in meer of mindere mate, oppositie bestaat niet.

Hoewel, er schijnt een oppositiegroepering te zijn van Filippijnen, die ijvert voor betere werkomstandigheden en sociale rechten. Uitgerekend een Nederlandse (ooit Rotterdamse) kunstenaar, Jonas Staal, heeft deze groep betrokken in zijn New World Summit: Art after Democratism.

Even buiten de hoofdweg  in Dubai op een bedrijventerrein ligt kunstruimte Traffic.

Daar is het bureau van Jonas Staal en zijn collegae (onder wie Robert Kluiver) gevestigd, van waaruit ze verder werken aan hun netwerk van mensen en projecten worldwide.

Jonas heeft 7 jaar in de Bas Jungeriusstraat in Charlois gewoond. Zijn kunstenaarschap is daar gevormd. Begrippen als democratie, vrijheid van meningsuiting zijn in deze extreme smeltkroes van mensen stevig getoetst aan de dagelijkse werkelijkheid van werkloos zijn, illegaal, onderdrukt, verwaarloosd of gewoon pure armoede.

Ons kunstenaarschap is ook daar gevormd. Wij hebben echter gekozen om in deze realiteit te blijven en al onze energie als kunstenaar te bundelen in werken en projecten die lokaal ontstaan, met de wereld als podium.  Jonas past zijn concepten wereldwijd toe door steeds opnieuw contexten op te zoeken. Nu is het Dubai; een zeer onverwachte en indrukwekkende ontmoeting.

Kunst is vorm. Jonas heeft een vorm gevonden om niet-geaccepteerde ideeën een podium te bieden. Het gaat erom dat het gezegd mag worden, waar ook ter wereld. Kunst is pure vrijheid van meningsuiting.

Jämställdhet

In het Zweedse basisonderwijs is het project Macho-Fabriken gestart. Hoe denken kinderen van nu, en/of hun ouders en omgeving, over de verschillen tussen jongens en meisjes?

Alweer? Mwah, in een modern, open, welvarend Europees land antwoorden ze in 2013: “’Sporten,’ zegt een jongen. ‘Luid zijn’. Ze denken even na. ‘En rommel maken.’ Dat is allemaal typisch voor jongens. En voor meisjes, vraagt de juf van de Zweedse school in Frejaskolan. ‘Meisjes komen niet voor zichzelf op,’ zegt de jongen. ‘Ze vragen geen ruimte.’” (VK 9 maart, Irene de Pous)

Uit een ander werelddeel, een andere situatie en cultuur, maar ook in de 21^e eeuw, meldt Ko Colijn: “Dostum, die zichzelf generaal noemde, viel van zijn paard toen hij doorhad zijn bevelen te krijgen van pilote Allison Black, commandante van een soort vliegende tank die zelf ook de Taliban voortdurend onder vuur nam. Dostum was daarover zo verbijsterd dat hij contact zocht met zijn vijanden en hun vertelde dat ze zich maar beter konden overgeven. Argument: het moest de VS wel bijzonder menens zijn dat zij zelfs vrouwen inzetten om hun vijand te bestoken. Zijn advies: bespaar je de schande dat je door een vrouw wordt gedood. De volgende morgen meldden de Talibanstrijders zich bij het hoofdkwartier van Dostum….” (VN 15 december)

Omdat denken en doen erg verbonden zijn, mag jämställdhet voortdurend onze aandacht hebben. In plaats van tolerantie te kweken voor mensen die anders zijn, worden de heersende normen zelf onder de loep genomen. Zo leiden gendervooroordelen op een dag niet meer tot geweld; de overgave van Dostum noemen we dan maar een bijzonder bijverschijnsel.

Op de computermontage hierboven zijn fysieke verschillen van gender, de buitenkant, vanuit een opmerkelijke invalshoek vastgelegd.  Er zijn lijnen genomen uit foto’s van de ruim tweehonderd personeelsleden van een ziekenhuis, die vervolgens zijn gemixt en samengevoegd tot één anoniem én universeel gezicht. Transformatie tot een allen-omvattend portret.

En op weer een andere manier registreert Karel Kindermans mensen in deze tijd. Voor Atlas van Stolk schetst hij Nederland anno Nu: van goudwisselaar tot economen, van het casino tot de patisserie en een huizenveiling, van Occupy tot misschien wel monopoly spelende kinderen. Een verslaglegging waaruit we zelf de normen van nu wel kunnen afleiden…