resultaat

In juli stuurde minister Bussemaker (OCW) de brief Cultuur verbindt: een ruime blik op cultuurbeleid naar de Tweede Kamer: “cultuur is onderdeel van een brede maatschappelijke agenda.” Ze stelt geld beschikbaar voor samenwerking binnen diverse sectoren.

Bussemaker wijst op maatschappelijke en economische waarden van cultuur en wil de makers stimuleren om verbindingen aan te gaan met andere maatschappelijke domeinen, waarbij welzijn, sport, zorg en onderwijs als vb. worden genoemd. Het programma zal zich richten op onderzoek naar de effecten van samenwerking tussen de cultuursector en andere sectoren; op de maatschappij en op de versterking tussen cultuur en wetenschap en andere domeinen, en op de uitwisseling van kennis.

Opvallend is dat zij het politieke domein onbenoemd laat. (BK informatie 2014-6)

Maar dat maakt Bussemaker gelukkig goed op de derde dinsdag van september. Haar hoed, jurk, jasje, schoenen en tas voor Prinsjesdag zijn ontworpen door 14 studenten van Summa Fashion Eindhoven en St. Lucas Boxtel. Of dat veel gekost heeft? vroeg een radiojournalist dinsdagochtend. In Bussemakers antwoord zit alleen dat zo’n praktijkopdracht onderdeel is van de opleiding, en dat ze erg onder de indruk was van de kennis, professionaliteit en creativiteit van deze jonge mbo-talenten.

Als dit maar geen voorproefje is van hoe onze minister met haar ruime blik op cultuurbeleid gaat afrekenen. Nog los van de vraag langs welke meetlat de resultaten worden gelegd, hoe en wat er gemeten gaat worden en of er soms een terugbetaalregeling komt.

Die samenwerking tussen domeinen bestaat natuurlijk al lang, maar dat ga je pas zien als je het doorhebt. Voorbeeldje? Bij een politieconferentie in Rotterdam is de flashmob Truien van Loes getoond als voorbeeld van een zelfregulerend kunstenaarsinitiatief in de wijk. De wijkagent was er natuurlijk bij; twee afzettingsborden waren voldoende. Men realiseert zich dat je dit soort dingen in de kiem smoort met regelgeving en beleid.

Mooi resultaat was de Dutch Design Award voor dit DNA Charlois project, heel veel (pers)aandacht, tentoonstellingen en: een grote bos bloemen van bureau Veiligheid!

Nog even een detailtje over de makers (in de cultuursector).

werken van Marlene Dumas

In een bespreking van de grote overzichtstentoonstelling van Marlene Dumas stelt de auteur dat  “de kunstenaar verbeeldingskracht (heeft) als instrument waarmee hij/zij een andere kijk op de realiteit geeft, waarmee hij/zij kan verbazen, irriteren en ontregelen. Alles is mogelijk en alles is geoorloofd. (…) Marlene dwingt zichzelf om haar angsten en ongemakkelijkheden onder ogen te komen. Ze schildert om de wereld te bevragen en beter te begrijpen. De kijker wordt geconfronteerd met zijn eigen interne context.” (Collect, september, Maartje Smits)

Dat hoort er ook bij voor die andere domeinen én voor het afrekenlijstje van deze (of volgende) minister, een andere kijk, verbazen, irriteren en ontregelen, niet alleen een mooie jurk en schoenen.

Kom maar op met die 170 mln. mevrouw Bussemaker!

grenzeloos

Fiona Tan, portret van een hoogvlieger

“Toen de eerste mensen verhalen begonnen te maken om aan elkaar te vertellen, kwam er een eind aan de Chaos.” Je zou van Imme Dros Griekse mythen alleen al willen lezen vanwege die eerste zin.
Ze eindigt haar inleiding met: ‘Mensen bedachten woorden voor al wat ze konden beheersen en de machten die hun te hoog gingen noemden ze goden’ ~ ook mooi, maar daar gaat dit stuk niet over.
Verhalen schiepen de wereld zo ongeveer; vertellers waren scheppers.

Zetten we deze gedachte even naast die van Hans den Hartog Jager over creatoren-van-nu.
Den Hartog Jager beschrijft in Het streven hoe moderne kunstenaars in hun vak staan, over autonomie van kunstenaars, over hun streven om zich ondanks alle vrijheid die ze hebben te ontworstelen aan vrijblijvendheid.
Hij vertelt “hoe de moderne kunst halverwege de negentiende eeuw met de penseelstreken van Goya, Marat, Manet en Courbet ontstond. En hoe met hen ook het archetype van de moderne kunstenaar werd geboren: type lange haren, artistieke kleding en geen rode rotcent op de bank. Maar mét de ultieme vrijheid om te maken wat hij of zij wilde; los van welke teugels dan ook, en vrij van de noodzaak om de wereld van opdrachtgevers te verbeelden, laat staan te verheerlijken.

Maar deze vrijheid kwam niet zonder prijs, ging gepaard met een scheiding tussen kunst en samenleving. En met die scheiding kwam volgens Den Hartog Jager ook de onmogelijkheid om in de reële wereld iets te veranderen.” (Martin Lok, Literair Nederland 12 juni)

De ondertitel van het boek, ‘Kan hedendaagse kunst de wereld verbeteren?’ kan natuurlijk niet bevestigend worden beantwoord vanuit deze invalshoek. Als het al de goede vraag zou zijn.
Maar het gaat niet om de theorie, om hoe het werkt ~die verhalenmakers van lang geleden hadden geen idee (en wij weten het ook niet). Het gaat erom dat er ergens een eind aan een Chaos ontstaat.

Dat ‘iets minder chaos’ kun je ook Cultuur noemen. Cultuur houdt niet op bij een landsgrens; wordt door kunstenaars wereldwijd getransporteerd en uitgewisseld, zoals economieën door handelaars internationaal worden.

 

Edwin Deen, Liquid Rainbow (Ampelhaus)

In Oranienbaum, onder Berlijn, zijn zo’n dertig kunstenaars de handelsreizigers, vanzelfsprekend internationaal, bij de jaarlijkse kunst- en designtentoonstelling Unter Zwischen im Ampelhaus. Autonoom, vrijblijvendheid is ver te zoeken, zonder idee wat het concreet oplevert in de “reële” wereld.
Maar verhalen zullen ze hebben, over chaos en verandering!

Driessens & van den Baar, GROW (Ampelhaus)

Nog tot 21 september hebben alle bezoekers de kans om daar in mee geweven te worden.

Octopus

“Biologen hebben eindelijk ontdekt hoe het kan dat een octopus nooit in de knoop raakt. In zijn huid zit een stof die de zuignappen tijdelijk uitschakelt. Dit voorkomt dat het dier zichzelf vastgrijpt met zijn tentakels.” (VK 16 mei)

Wat bij dieren is ingebouwd, moeten wij zelf zien op te lossen. Meestal doen we dat met ons verstand. Yes we can als we mogelijke gevolgen goed in beeld hebben; we doen het niet als we nog niet alles kunnen overzien.
Maar ons ‘verstand’ blijkt niet voldoende, er zit nu echt van alles in de knoop. Het is hard nodig dat we andere initiatieven en inzichten gaan ontwikkelen en waarderen. Zo kiest de gemeente Nijmegen voor gratis vervoer voor 65+ers, herstellen zij de thuiszorg EN laten ze de kunstbus weer langs scholen rijden, “We trekken de deken van armoede weg die over de stad is gelegd”. Negentien kunstenaars zijn opgenomen in de KNAW “…omdat er zoveel verwantschap is tussen kunst en wetenschap, dat een samenleving vele elites nodig heeft, dat dit ons allen vooruit helpt”. Burgers hebben inmiddels “het recht om vergeten te worden” en Nederland gaat meer vluchtelingen opvangen.

Nu alleen de komende verkiezingen nog, wat moet je daarmee? De Europese politiek is niet uit te leggen en wij hebben niets ‘ingebouwds’ dat ons een soort stemadvies kan geven; bovendien vrezen we tentakels. Inzicht gewenst donderdag!

ik sta hier buiten

Hoe gezond is de stad eigenlijk?

In If Mayors Ruled the World pleit politicoloog Benjamin Barber niet alleen voor goede stadsarchitectuur, maar ook voor meer macht aan burgemeesters. Geen ouderwetse staten meer, maar steden of stedelijke districten. Burgers als geëngageerde leden van een grotere gemeenschap. Een netwerk van steden als wereldwijd parlement, de kosmopolis.

“Een stad moet ervoor zorgen dat ouderen en moeders met kinderwagens er vrij en gemakkelijk kunnen rondlopen. Verlaag de stoepranden, zorg ervoor dat voetpaden breed genoeg zijn. Moeders en vrouwen zijn zoals de kanaries in de mijnbouw. Als zij goed gedijen en zich vrij durven bewegen in een stad en er samenkomen over alle grenzen heen, dan weet je dat je een gezonde stad hebt.

Leefbaarheid en overleefbaarheid in een stad zijn ook afhankelijk van de manier waarop een stad haar landschap schept. Een stad heeft ogen nodig op straat ~ stadsarchitectuur moet daarin voorzien.” (Interview door Anna Luyten in VN 29 maart)

Eberhard van der Laan noemt burgemeesters de first responders: steden zijn een laboratorium, daar worden maatschappelijke problemen het eerst en het sterkst gevoeld. (VK 14 april)

Wat de rol van burgemeesters ook wordt, in het laboratorium Rotterdam startte alvast het project Ik Sta Hier Buiten.

Hiermee wordt de openbare ruimte gebruikt om samen te komen tegen polarisatie, over alle grenzen heen. Aan de foto te zien leent het landschap rond  Museum Boijmans van Beuningen, inclusief verlaagde stoeprand en verbreed voetpad, zich hier bijzonder goed voor. Maar zij hebben dan ook rugdekking van een Picasso.

Even afwachten welke volgende steden er buiten gaan staan …..

wal en schip

Zitten we ineens midden in een participatiemaatschappij….

De politiek presenteert dit als Ei van Columbus, vooral voor lager-opgeleiden. FNV-Bondgenoten meldt dat ons denken moet veranderen om al die mensen via de participatiewet aan het werk te krijgen. “We hebben ‘echte’ bedrijven nodig om alle diensten te leveren. Grote bedrijven zijn een verzamelplaats geworden van tientallen bedrijven die kernactiviteiten doen. De rest wordt door derden (vaak in het buitenland) gedaan.” (FNV-bestuurder Van Baden, VK 14 sept.)

De politiek dicteert participatie; de economie vraagt om ‘echte bedrijven’. Eindelijk staat zelfs in de krant dat we de Maakindustrie (weer) nodig hebben. Handwerk, dichtbij, duurzamer.

Maar er zijn veelbelovende initiatieven om bij voorbeeld Handwerk en Hightech te koppelen, met innovatieve mogelijkheden voor de regio, onderwijs en bedrijfsleven. (Congres op 18 en 19 november, Rotterdam)  Bovendien participeren (in een ruimere betekenis) particulieren en bedrijven zich soms een slag in de rondte om vooral op een dag niet zelf onder die wet te gaan vallen. Het is al lang duidelijk dat iedereen iedereen nodig heeft.

Ook ons denken is al aan het veranderen; in de praktijk verschijnen vernieuwingen op (heel) kleine en grote schaal. Cobranding / crossbranding, shops-in-a-shop / conceptstore (leuk: je was doen in het cafe), Pop-up winkels (wees creatief met die leegstand), Foodcourts en Mobiele keukens (eindelijk goed eten op een festival), kunst voor bedrijven leveren (handig: het ook plaatsen én onderhouden), werk, design en ambacht in de wijk (geweldig, die verbindingen).

‘De kunsten’ is bij uitstek een sector die iedereen nodig heeft. Een actueel voorbeeld over hoe mode en museum nu samenwerken is te zien in het Van Abbemuseum Eindhoven, vanaf het begin van de Dutch Design Week, 19 oktober (tot 17 november). Onder het thema Self – Unself  zullen zeker innovaties in de (mode)maakindustrie getoond worden, met natuurlijk veel handwerk.

Vanwege de vernieuwende visie en maatschappelijke context van het DNA Charlois-project  Truien van Loes heeft het museum Wandschappen uitgenodigd deze te exposeren.

Als de Politiek het schip is, is de praktijk de wal die het schip keert. Uitdaging van vandaag: enteren dat schip. Van Big Government naar Big City.

Homo Ludens

“Bij  filosofie wordt vaak gedacht dat ze een zuster is die een arm om de naar wijsheid zoekende mens legt.”

Dat blijkt niet zo te zijn. Tenminste, als je van de stroming bent die op weg naar zelfverwerkelijking het lot en toeval opzij zetten voor ‘winstmaximalisatie’. Prestatiedenkers die de wereld als grabbelton zien, geen filosofie nodig. Zo vat Carel Peeters het boek Schuldgevoel van Coen Simon samen, dat in de Maand van de Filosofie verscheen. (VN 20 april)

Simon zet hier degenen tegenover die het leven en de cultuur liever als een spel opvatten: de homo ludens, spelende mens. Niet ‘zomaar’ een spel, maar leven in het besef dat er geen overzichtelijke wereld bestaat (of bestaan zou hebben), dat willen is kunnen niet altijd opgaat  en dat kiezen maar heel af en toe een rationele handeling is. En dit alles inclusief het besef dat schuldgevoel een gewone, soms goed van toepassing komende, matigende menselijke eigenschap is.

Homo ludens, en dan zoveel ernst? “All work and no play makes Jack a dull boy”. Laten we dus aan de slag gaan. Spelen met het springtouw dat weer in de winkels ligt (verwacht knikkers binnen een weekje); met de kleur die ineens overal opduikt; met ons enthousiasme om ideeën uit te voeren. Ook winstmaximalisatie, maar dan anders.

Misdrukken van tetrapakken worden stucloper, worden design XL. Royal Waste Vase

point of view

Pas  Tegenlicht nog gezien? Inspiratie voor kantelaars, dwarsdenkers en friskijkers!

Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde (Erasmus Univ. Rotterdam) typeert de periode waarin we leven niet als zomaar een tijdperk van verandering, maar als verandering van tijdperk; een transitietijd. Het bijzondere in de voorbeelden van deze aflevering, over andersdenkers op het gebied van zorg, bouw en sociaal stelsel, is dat ze realiteit zijn geworden uit een beweging van onderop, van individuen die systemen laten kantelen. “Vertrouwen is (voorwaarde én) de nieuwe currency,” en de menselijke maat kan weer standaard worden.

Speciaal voor Rotterdam heeft deze vooruitdenker grote plannen: bouwen vanuit een aikido-houding tegenover het water. Hiermee komt dan gelijk (en eindelijk) een geweldige verbinding tussen Noord en Zuid in deze havenstad.

Rotmans noemt crisis een feest door alles wat er nieuw ontstaat. En dit feest is speciaal voor gelijkgestemden die anders durven kijken. Mensen die vertrouwen, die het kunnen, die het doen en meedoen.

Art after Democratism

De warmte in Dubai is weldadig, nu het hier in Nederland nog steeds rond het vriespunt is en iedereen in de ban is van de crisis in Europa, met Cyprus als tijdelijk dieptepunt.  Onze aanwezigheid in Dubai had te  maken met een performance / making of van een werk van Jens Praet voor Industry Gallery op de Dubai Design Days. Alles behalve crisis, pure decadentie.

De Dubai-crisis van 2009 werd met 54 miljard borg vrij snel opgelost door buurstaatje Abu Dhabi. Gezien de uitbundige sfeer en handel in extreem design op de huidige beurs is er kennelijk geen vuiltje meer aan de lucht.  En het bouwen heeft haar oude ambitie en snelheid weer terug. De sheiks maken de dienst uit en genieten van het tentoonspreiden van hun rijkdom, buitenlandse investeerders bouwen enthousiast mee.

Tenminste, in de 8 kilometer lange zone waar deze stad zich op concentreert. Iets meer landinwaards is het gewone leven van 70% van de bevolking, afkomstig uit Pakistan, India, de Filippijnen en delen van Afrika. Zij zijn de bouwvakkers, taxichauffeurs, hotelbedienden of huishoudelijk personeel, waar het dagelijks leven door draaiende wordt gehouden. Iedereen verdient geld in meer of mindere mate, oppositie bestaat niet.

Hoewel, er schijnt een oppositiegroepering te zijn van Filippijnen, die ijvert voor betere werkomstandigheden en sociale rechten. Uitgerekend een Nederlandse (ooit Rotterdamse) kunstenaar, Jonas Staal, heeft deze groep betrokken in zijn New World Summit: Art after Democratism.

Even buiten de hoofdweg  in Dubai op een bedrijventerrein ligt kunstruimte Traffic.

Daar is het bureau van Jonas Staal en zijn collegae (onder wie Robert Kluiver) gevestigd, van waaruit ze verder werken aan hun netwerk van mensen en projecten worldwide.

Jonas heeft 7 jaar in de Bas Jungeriusstraat in Charlois gewoond. Zijn kunstenaarschap is daar gevormd. Begrippen als democratie, vrijheid van meningsuiting zijn in deze extreme smeltkroes van mensen stevig getoetst aan de dagelijkse werkelijkheid van werkloos zijn, illegaal, onderdrukt, verwaarloosd of gewoon pure armoede.

Ons kunstenaarschap is ook daar gevormd. Wij hebben echter gekozen om in deze realiteit te blijven en al onze energie als kunstenaar te bundelen in werken en projecten die lokaal ontstaan, met de wereld als podium.  Jonas past zijn concepten wereldwijd toe door steeds opnieuw contexten op te zoeken. Nu is het Dubai; een zeer onverwachte en indrukwekkende ontmoeting.

Kunst is vorm. Jonas heeft een vorm gevonden om niet-geaccepteerde ideeën een podium te bieden. Het gaat erom dat het gezegd mag worden, waar ook ter wereld. Kunst is pure vrijheid van meningsuiting.

verhalen gezocht

“Het verhaal is misschien wel de belangrijkste verbindende kracht in het menselijk leven,” schrijft Jonathan Gottschall in zijn pas verschenen boek The Storytelling Animal. How Stories Make Us Human.

Achter elke ondernemer en elk bedrijf schuilt een verhaal. Het gaat niet alleen om “wat”, maar om de vraag “waarom”. Storytelling is dus een ultiem marketinginstrument. In het project DNA Charlois, dat maandag werd onderscheiden met de Van der Leeuwprijs 2012, gaan heel veel verhalen verbonden worden. Want Wandschappen verbeeldt verhalen.

Designers en ambachtsmensen gaan met unieke producten de corporate identity van bedrijven vertalen en versterken. Een investering van 17.500,- resulteert in een exclusief designobject, dat kan variëren van 2000 onderzetters tot 2 grote wandtapijten, van relatiegeschenk tot verlichting, en alles daartussenin. Door het bedrijf geïnspireerd, op maat ontworpen, in Rotterdam gemaakt.

Met trots citeren we het “waarom” van jury van de Van der Leeuw Kring:

Mondiaal bekend design wordt letterlijk lokaal in elkaar geknoopt. Wandschappen put daarbij uit de rijke multicultuur van Charlois. Rotterdam is verbonden met de wereld en Wandschappen vermenigvuldigt die verbindingen op wonderlijke wijze. Juist dat wil de Van der Leeuwkring honoreren met de Van der Leeuwprijs.

Nicole Driessens en Ivo van den Baar brengen handwerk, design en een markt van afnemers bijeen. Ze benutten het succes van het ene product om de ontwikkeling van het andere mogelijk te maken. Hun ondernemerschap bespeelt de hele keten van ontwikkeling, productie, marketing en verkoop. Daarmee hebben zij zich in 2006 in Charlois gevestigd. Met zijn 160 culturen is de wijk door hun ogen een magazijn van materialen, ambachten en producten. Trots op deze schat betekent voor hen: ermee aan de slag. Het project DNA Charlois brengt dit bijeen: Design, Nijverheid, Ambacht. Het opent de weg naar werk voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Het ontsluit de wereld aan culturele ambachten in de wijk. Hun ervaring en bewezen succes garandeert ons: hier gaat iets gebeuren dat betekenis heeft.

Met de Van der Leeuwprijs erkent de Van der Leeuwkring een wederzijds belang. Wandschappen kan via het netwerk van de kring verder komen, maar de kring kan juist óók van Wandschappen leren. Naast Wandschappen waren ook de initiatiefnemers van RAAF en Kaap Belvedere genomineerd voor de prijs.

Het atelier ’in bedrijf’ is hier te zien. (bezoekers zijn trouwens altijd welkom)  Wij willen zo snel mogelijk van start gaan met het verhaal van andere ondernemers; met bedrijven die als opdrachtgever instappen in dit bekroonde project.

herintredend handwerk

Het is herfst, de designbeurzen volgen elkaar in rap tempo op. Inmiddels zijn Inside Design en de Woonbeurs Amsterdam,  Maison & Objet Paris en 100% Design London achter de rug. Om de herfstblues geen kans te geven kan de echte liefhebber uitzien naar nog een intensieve Dutch Design Week  in Eindhoven (20 tot 28 oktober) , Orgatec Köln (23 tot 27 oktober) of de Biënnale Interieur Kortrijk (20 – 28 oktober) .

Wat op veel plaatsen te zien zal zijn, zou kunnen worden samengevat onder de term monnikenwerk. Het woord verwijst naar een tijdperk waarin iets met veel tijd en toewijding tot stand kon of moest komen. Veel designers verhouden zich opnieuw tot dit fenomeen, als concept, maar ook als productietechniek. Producten mogen nu opnieuw klein, met aandacht vervaardigd en made in Nederland, Duitsland, of België zijn.

De crisis is een dankbare inspiratiebron, het handwerk kan herintreden in het arbeidsproces. De werkloosheid geeft handwerk een nieuwe status: materiaal door je handen laten gaan wordt niet langer beschouwd als vuil werk. En eindeloos produceren in lagelonenlanden is passé en not-done, zeker nu men zich in deze gebieden ook begint te realiseren wat een basisuurloon en arbeidsomstandigheden betekenen.

Het monnikenwerk-van-vandaag is (ook) te duiden als een reactie op huidige maatschappelijke versnellingen en veranderingen. In de woorden van Christine Boland, een van de toonaangevende trendwatchers van deze tijd: ” Zo maakt een snelle en hectische wereld de behoefte wakker aan verstilling en verlangzaming. Architecten, wetenschappers en kunstenaars gebruiken vaak technieken in de categorie monnikenwerk, als antwoord op het feit dat alles maar 24/7 realtime opgehoest moet worden….”  (VN 3 oktober)

Zelf tonen we ons werk, de uitgebreide Viltplantencollectie, bij Jan Willem de Laive op Orgatec Köln, de designbeurs voor Modern Office & Facility. Juist hier werden we met open armen ontvangen, vanwege de conceptuele en zachte toepassingsmogelijkheden van viltplanten in de snelle, hightech kantoorwereld. Natuurlijk made in Rotterdam Charlois.

Een primeur in de stand is het behang: geïnspireerd door de contouren van de verschillende uitvoeringen van deze planten is een serie wallpaper ontwikkeld.