grenzeloos

Fiona Tan, portret van een hoogvlieger

“Toen de eerste mensen verhalen begonnen te maken om aan elkaar te vertellen, kwam er een eind aan de Chaos.” Je zou van Imme Dros Griekse mythen alleen al willen lezen vanwege die eerste zin.
Ze eindigt haar inleiding met: ‘Mensen bedachten woorden voor al wat ze konden beheersen en de machten die hun te hoog gingen noemden ze goden’ ~ ook mooi, maar daar gaat dit stuk niet over.
Verhalen schiepen de wereld zo ongeveer; vertellers waren scheppers.

Zetten we deze gedachte even naast die van Hans den Hartog Jager over creatoren-van-nu.
Den Hartog Jager beschrijft in Het streven hoe moderne kunstenaars in hun vak staan, over autonomie van kunstenaars, over hun streven om zich ondanks alle vrijheid die ze hebben te ontworstelen aan vrijblijvendheid.
Hij vertelt “hoe de moderne kunst halverwege de negentiende eeuw met de penseelstreken van Goya, Marat, Manet en Courbet ontstond. En hoe met hen ook het archetype van de moderne kunstenaar werd geboren: type lange haren, artistieke kleding en geen rode rotcent op de bank. Maar mét de ultieme vrijheid om te maken wat hij of zij wilde; los van welke teugels dan ook, en vrij van de noodzaak om de wereld van opdrachtgevers te verbeelden, laat staan te verheerlijken.

Maar deze vrijheid kwam niet zonder prijs, ging gepaard met een scheiding tussen kunst en samenleving. En met die scheiding kwam volgens Den Hartog Jager ook de onmogelijkheid om in de reële wereld iets te veranderen.” (Martin Lok, Literair Nederland 12 juni)

De ondertitel van het boek, ‘Kan hedendaagse kunst de wereld verbeteren?’ kan natuurlijk niet bevestigend worden beantwoord vanuit deze invalshoek. Als het al de goede vraag zou zijn.
Maar het gaat niet om de theorie, om hoe het werkt ~die verhalenmakers van lang geleden hadden geen idee (en wij weten het ook niet). Het gaat erom dat er ergens een eind aan een Chaos ontstaat.

Dat ‘iets minder chaos’ kun je ook Cultuur noemen. Cultuur houdt niet op bij een landsgrens; wordt door kunstenaars wereldwijd getransporteerd en uitgewisseld, zoals economieën door handelaars internationaal worden.

 

Edwin Deen, Liquid Rainbow (Ampelhaus)

In Oranienbaum, onder Berlijn, zijn zo’n dertig kunstenaars de handelsreizigers, vanzelfsprekend internationaal, bij de jaarlijkse kunst- en designtentoonstelling Unter Zwischen im Ampelhaus. Autonoom, vrijblijvendheid is ver te zoeken, zonder idee wat het concreet oplevert in de “reële” wereld.
Maar verhalen zullen ze hebben, over chaos en verandering!

Driessens & van den Baar, GROW (Ampelhaus)

Nog tot 21 september hebben alle bezoekers de kans om daar in mee geweven te worden.

ik sta hier buiten

Hoe gezond is de stad eigenlijk?

In If Mayors Ruled the World pleit politicoloog Benjamin Barber niet alleen voor goede stadsarchitectuur, maar ook voor meer macht aan burgemeesters. Geen ouderwetse staten meer, maar steden of stedelijke districten. Burgers als geëngageerde leden van een grotere gemeenschap. Een netwerk van steden als wereldwijd parlement, de kosmopolis.

“Een stad moet ervoor zorgen dat ouderen en moeders met kinderwagens er vrij en gemakkelijk kunnen rondlopen. Verlaag de stoepranden, zorg ervoor dat voetpaden breed genoeg zijn. Moeders en vrouwen zijn zoals de kanaries in de mijnbouw. Als zij goed gedijen en zich vrij durven bewegen in een stad en er samenkomen over alle grenzen heen, dan weet je dat je een gezonde stad hebt.

Leefbaarheid en overleefbaarheid in een stad zijn ook afhankelijk van de manier waarop een stad haar landschap schept. Een stad heeft ogen nodig op straat ~ stadsarchitectuur moet daarin voorzien.” (Interview door Anna Luyten in VN 29 maart)

Eberhard van der Laan noemt burgemeesters de first responders: steden zijn een laboratorium, daar worden maatschappelijke problemen het eerst en het sterkst gevoeld. (VK 14 april)

Wat de rol van burgemeesters ook wordt, in het laboratorium Rotterdam startte alvast het project Ik Sta Hier Buiten.

Hiermee wordt de openbare ruimte gebruikt om samen te komen tegen polarisatie, over alle grenzen heen. Aan de foto te zien leent het landschap rond  Museum Boijmans van Beuningen, inclusief verlaagde stoeprand en verbreed voetpad, zich hier bijzonder goed voor. Maar zij hebben dan ook rugdekking van een Picasso.

Even afwachten welke volgende steden er buiten gaan staan …..

Grote zaken

Akseli Gallen Kallela

“Je mist meer dan je meemaakt. Helemaal niet erg,” zei Martin Bril ooit.

Wat we deze ‘winter’ allemaal gemist kunnen hebben: een al of niet roze dweilorkest en de Olympische Spelen; de constante van Planck omdat met quantumfysica nu de ‘echte’ universele kilogram kan worden vastgelegd ; Nemen NAM Genomen op een spandoek in Groningen; de evidencebased conclusie dat Roodkapje en De wolf en de zeven geitjes zijn ontstaan uit een enkel sprookje ; het laatste nieuws over de kunstenaars Nadezjda Tolokonnikova en Maria Aljochina, ofwel Pussy Roit, maar die term moet je soms een beetje omzeilen.
En we hebben sneeuw gemist.

Zomaar een rijtje om te kijken of het klopt, want taalkundigen ontdekten “in language processing, previous research has demonstrated a processing advantage for words denoting semantically “big” (e.g., jungle) versus “small” (e.g., needle) concrete objects.”

Size is an important visuo-spatial characteristic of the physical world. In language processing, previous research has demonstrated a processing advantage for words denoting semantically “big” (e.g., jungle) versus “small” (e.g., needle) concrete objects. We investigated whether semantic size plays a role in the recognition of words expressing abstract concepts (e.g., truth). Semantically “big” and “small” concrete and abstract words were presented in a lexical decision task. Responses to “big” words, regardless of their concreteness, were faster than those to “small” words.

Verwerkte je deze woorden sneller?

Voor ‘nationale identiteit’ en ‘Social Responsibility’ moet je bij de Oscar-genomineerde film Omar van regisseur Hany Abu-Assad zijn, maar nog ‘grotere’ woorden gaan liefhebbers natuurlijk testen op de Filosofen-G8 (18 april) . Mis dat niet… En nu de agenda toch open ligt: binnenkort de Salone del Mobile in Ventura Lambrate. Wij zijn er.

Dan is het wachten alleen nog op sneeuw.

morosofie

Koraal (Charlois boompje)

Ooit kunnen vermoeden dat het Griekse woord voor gekte verbonden is met dat voor wijsheid? Echt waar ~ in morosofie: een evident absurde waanwetenschappelijke theorie. Met zo’n woord gaat een wereld open, er is een naam voor theorieën waar je toch al je bedenkingen bij had. (kan iemand liborrente kandideren?)

Op het Onze-Taalcongres van 16 november (Breda) verscheen morosofie even kort, in het kader van De wortels van het Nederlands. Nooit van het Genootschap Onze Taal gehoord? Op alle journaals werd de verkiezingsuitslag van die dag bekend gemaakt: participatiesamenleving is Woord van het Jaar geworden. Daar zat dus de groep die dit bepaalt en iedereen kan erbij zijn. Erg jammer dat Pietitie 2^e is geworden trouwens.

Het Genootschap is iets minder stoffig dan de naam doet vermoeden. Zo werden zaterdag nieuwvormingen als gameboyrug, whatsappvinger, wii-knie, sms-duim, tabletkramp en cyberchonder vermeld. Handig als je voor je Sinterklaasgedicht een alternatief zoekt voor bijv. tennisarm. Ook blijkt sudokuen helemaal ingeburgerd, want in schrijfwijze van de persoonsvorm volgt het tkofschip, en dat is het criterium (ik sudoku, jij sudokut, wij sudokuden). En welke andere taal maakt zo gemakkelijk nieuwe woorden als helikopterouder, thuisblijfmoeder of curlingouder? Zie het voor je, vooral die laatste: verwoed het toekomstpaadje van de kinderen vrijmaken, als topsport.

Hiphop en rap zijn andere bronnen waaruit we rijkelijk putten. Het staat iedereen vrij om de maximale taalruimte te nemen en nieuwe woorden te verzinnen; onze taal leent zich er uitstekend voor.

 

Misschien wel het mooiste beeld dat werd gegeven ging over foto’s die we van de taalboom zouden kunnen maken (omdat het nu eenmaal moedertaal heet, worden het vrouwenfoto’s).

Het Nederlands/Vlaams is een Germaanse taal (de moeder), uit de Indo-Europese groep (grootmoeder). Taalwetenschappelijk vergelijkingsonderzoek tussen het Hittitisch en dat Indo-Europees kan misschien binnenkort wel leiden tot de foto hoe onze overgrootmoeder er uitziet (qua taal dan), het proto-Indo-Europees. Nog een paar spijkerschriftontcijferingen te gaan en ze verschijnt!

En dit allemaal ging niet over morosofie.

Voor het Chassetheater liepen afgelopen zaterdagochtend drie Zwarte Pieten. Ze zochten waarschijnlijk de afgesproken verzamelplek, aan de rand van het centrum, waar een zonnestudio reclame maakt voor een lekker kleurtje. Zegt de ene Piet tegen de andere: “Zullen we even een zonnebankje pakken?” Wat is nu de gekte en wat de wijsheid in de Zwarte Pietendiscussie?

de Physarum polycephalum

Er bestaat een organisme dat verbazingwekkend intelligent de weg vindt. Of het zoekt naar logica, efficiency of creativiteit, dat weten we niet.

“Wetenschappers laten de Physarum polycephalum, de slijmzwam, moeilijke puzzels oplossen, zoals een spoorweg ontwerpen voor Tokio. De onderzoekers legden daarvoor havervlokken op de kaart waar stedelijke concentraties zijn. Omdat er weleens een berg in de weg staat, moest de slijmzwam bij het ontwerpen ook rekening houden met obstakels. In het experiment werden de voor treinen onbereikbare gebieden verlicht. Daar houdt de slijmzwam niet van en die zal zo’n gebied dus mijden. Vervolgens keken ze toe hoe de slijmzwam de havervlokken (stations) met elkaar verbond. In 26 uur tijd had die een perfect efficiënt spoorwegnet aangelegd dat ook nog eens verdacht veel leek op het bestaande spoorwegnetwerk.”  (VK Corlijn de Groot)

Heather Barnett, kunstenares die onderzoek doet naar wat mensen kunnen leren van slijmzwammen, werkt samen met het Britse Centre for Unconventional Computting waar ze de kunst van het netwerken van slijmzwammen afkijken om bijv. beter te kunnen voorspellen hoe epidemieën zich verspreiden.

Unconventional (samen met gezond verstand) leidt tot verbazingwekkend intelligente oplossingen ~ dat is inspirerend. Hier moeten we het van hebben, hiermee werkt een nieuwe generatie wetenschappers, ondernemers en kunstenaars, zo was ook te zien tijdens de Dutch Design Week.  In het kader van deze DDW schreef Marcel Wanders over ontwerpers:

“Kunstenaars kun je vergelijken met de kanarie die vroeger mee de mijn in ging. Als een kunstenaar stopt met fluiten, moet je je als samenleving schrap zetten.” (VN 19 oktober) ~ in de woorden van Kamagurka.

Naast het onconventionele, de dwarse denkers zeg maar, benoemen Michael Schwarz en Joost Elffers dat voor echte transitie noodzakelijk is: verbondenheid, delen, de kracht van netwerken en open source, de menselijke maat, het lokale, de gemeenschap en daarmee een werkelijk andere inrichting van de wereld. (zie hun manifest Sustainism is the New Modernism) (VK 25 oktober)

Juist deze ingrediënten heeft Museum Van Abbe als titel voor een van hun zalen gebruikt: Celebrating the lives of others.

En juist op deze zaal liggen de Truien van Loes te stralen, winnaar van de Dutch Design Award 2013 in de categorie autonomous design. (Loes, Meindertsma, Wandschappen)

Met grote dank aan Museum Rotterdam: zij hebben Loes (en andere representatieve wijkbewoners) gevonden en vertrouwden de rest toe aan Wandschappen/DNA Charlois. Misschien wel vanwege het onconventionele, vanuit als-je-het-doet-dan-kan-het, een weg vinden met de transitietermen van Schwarz en Elffers.

Het Viltkleed? Dat zou zomaar ook een route van de Physarum polycephalum kunnen zijn geweest.

wal en schip

Zitten we ineens midden in een participatiemaatschappij….

De politiek presenteert dit als Ei van Columbus, vooral voor lager-opgeleiden. FNV-Bondgenoten meldt dat ons denken moet veranderen om al die mensen via de participatiewet aan het werk te krijgen. “We hebben ‘echte’ bedrijven nodig om alle diensten te leveren. Grote bedrijven zijn een verzamelplaats geworden van tientallen bedrijven die kernactiviteiten doen. De rest wordt door derden (vaak in het buitenland) gedaan.” (FNV-bestuurder Van Baden, VK 14 sept.)

De politiek dicteert participatie; de economie vraagt om ‘echte bedrijven’. Eindelijk staat zelfs in de krant dat we de Maakindustrie (weer) nodig hebben. Handwerk, dichtbij, duurzamer.

Maar er zijn veelbelovende initiatieven om bij voorbeeld Handwerk en Hightech te koppelen, met innovatieve mogelijkheden voor de regio, onderwijs en bedrijfsleven. (Congres op 18 en 19 november, Rotterdam)  Bovendien participeren (in een ruimere betekenis) particulieren en bedrijven zich soms een slag in de rondte om vooral op een dag niet zelf onder die wet te gaan vallen. Het is al lang duidelijk dat iedereen iedereen nodig heeft.

Ook ons denken is al aan het veranderen; in de praktijk verschijnen vernieuwingen op (heel) kleine en grote schaal. Cobranding / crossbranding, shops-in-a-shop / conceptstore (leuk: je was doen in het cafe), Pop-up winkels (wees creatief met die leegstand), Foodcourts en Mobiele keukens (eindelijk goed eten op een festival), kunst voor bedrijven leveren (handig: het ook plaatsen én onderhouden), werk, design en ambacht in de wijk (geweldig, die verbindingen).

‘De kunsten’ is bij uitstek een sector die iedereen nodig heeft. Een actueel voorbeeld over hoe mode en museum nu samenwerken is te zien in het Van Abbemuseum Eindhoven, vanaf het begin van de Dutch Design Week, 19 oktober (tot 17 november). Onder het thema Self – Unself  zullen zeker innovaties in de (mode)maakindustrie getoond worden, met natuurlijk veel handwerk.

Vanwege de vernieuwende visie en maatschappelijke context van het DNA Charlois-project  Truien van Loes heeft het museum Wandschappen uitgenodigd deze te exposeren.

Als de Politiek het schip is, is de praktijk de wal die het schip keert. Uitdaging van vandaag: enteren dat schip. Van Big Government naar Big City.

ander licht

bloemgedicht aan de wand: Wallflower

Wat? Niet geweest vrijdag? Het was de Poëzieavond van het Bram Roza Festival, op het Gors!

Op een unieke plek aan de voet van het pontje Spijkenisse-Nieuw-Beijerland kon je de magie van taal ervaren. Voor dit festival worden gelukkig ieder jaar ook vakgenoten uit België uitgenodigd. Slampoetry van Maud Vanhauwaert en de voordrachtskunstenaar (en voormalig stadsdichter van Antwerpen) Peter Holvoet Hanssen verrijken je blikveld en woordenschat. Nooit eerder ook een verteller zo aanstekelijk uit horen weiden als A.L. Snijders, de schrijver nota bene van ZKV’s, Zeer Korte Verhalen. “Ik vond ons allen erg goed,” meldde hij bij afsluiting van het feest.

Het was de perfecte avond om alles over economie te vergeten. Maar dan is het toch weer nieuws: dat economie een gedragswetenschap is. Niets wetten en regels; met wetmatigheden moeten we het doen. Op grond van die wetmatigheden worden vervolgens politieke keuzes gemaakt; niet te verwarren met economische keuzes. Dit verhelderende kader gaf prof.dr. Barbara Baarsma in een gesprek met economen.  (DWDD)

Met de gevonden economische wetmatigheden voorspellingen doen, kan natuurlijk alleen als je de juiste factoren mee laat wegen. De politicoloog Robin Fransman pleit ervoor dat economen zich laten bijstaan door niet-vakgenoten. (VK 14 september) Zou hij daar ook dichters toe rekenen?

Dat in de media na derde-dinsdag-in-september niet alleen cijfers, statistieken, diagrammen en plaatjes volgen, maar ook een andere taal? Omdat we dat nodig hebben ~ ons blikveld verruimen, ander licht op de zaak?

Wil je het nieuws van deze week kunnen begrijpen, dan is het misschien handig om alvast de woordentest van taalonderzoekers van de Universiteit Gent te doen. Probeer die 80% te scoren!

Over dat andere licht: de Wallflower, vilt en fluorescent folie, is nu in veelkleurige variaties ontworpen.

vakmanschap

Al bij Boijmans geweest? Maandag sluit de tentoonstelling Hand Made, waarin zeshonderd handgemaakte producten in de grootste zaal van het museum de complexiteit van het begrip ambacht illustreren. De vaak kostbare, unieke voorwerpen worden gepresenteerd aan de hand van zeven clichés: vakmanschap, uniek, virtuoos, eerlijk, kunst, huisvlijt en traditie.

Het toeval wil dat Wandschappen tussen de woorden ‘traditie’ en ‘uniek’ werkt, aan The Boijmans Bouquet. Volop voer voor discussie met bezoekers, over design en ambacht bijvoorbeeld. Of het vakmanschap dat nodig is om ideeën te realiseren en dat soms verbazingwekkend vanzelfsprekend in het werk zit.

Grote waardering voor dit museum (curator is Mienke Simon Thomas), dat in de praktijk het out-of-the-box-denken neerzet! De ambachtsmensen en de ontwerpers zelf zijn uitgenodigd, gaan met hun zeer divers gereedschap echt aan het werk op zaal en tonen uiteenlopende handvaardigheden. Bezoekers drukken we op het hart dat ze overal aan mogen zitten. Ook dat is NIEUW.

Kom het meemaken, kom nog snel naar Rotterdam!

Of desnoods naar Amsterdam:  KunstRAI t/m 20 mei.

Art after Democratism

De warmte in Dubai is weldadig, nu het hier in Nederland nog steeds rond het vriespunt is en iedereen in de ban is van de crisis in Europa, met Cyprus als tijdelijk dieptepunt.  Onze aanwezigheid in Dubai had te  maken met een performance / making of van een werk van Jens Praet voor Industry Gallery op de Dubai Design Days. Alles behalve crisis, pure decadentie.

De Dubai-crisis van 2009 werd met 54 miljard borg vrij snel opgelost door buurstaatje Abu Dhabi. Gezien de uitbundige sfeer en handel in extreem design op de huidige beurs is er kennelijk geen vuiltje meer aan de lucht.  En het bouwen heeft haar oude ambitie en snelheid weer terug. De sheiks maken de dienst uit en genieten van het tentoonspreiden van hun rijkdom, buitenlandse investeerders bouwen enthousiast mee.

Tenminste, in de 8 kilometer lange zone waar deze stad zich op concentreert. Iets meer landinwaards is het gewone leven van 70% van de bevolking, afkomstig uit Pakistan, India, de Filippijnen en delen van Afrika. Zij zijn de bouwvakkers, taxichauffeurs, hotelbedienden of huishoudelijk personeel, waar het dagelijks leven door draaiende wordt gehouden. Iedereen verdient geld in meer of mindere mate, oppositie bestaat niet.

Hoewel, er schijnt een oppositiegroepering te zijn van Filippijnen, die ijvert voor betere werkomstandigheden en sociale rechten. Uitgerekend een Nederlandse (ooit Rotterdamse) kunstenaar, Jonas Staal, heeft deze groep betrokken in zijn New World Summit: Art after Democratism.

Even buiten de hoofdweg  in Dubai op een bedrijventerrein ligt kunstruimte Traffic.

Daar is het bureau van Jonas Staal en zijn collegae (onder wie Robert Kluiver) gevestigd, van waaruit ze verder werken aan hun netwerk van mensen en projecten worldwide.

Jonas heeft 7 jaar in de Bas Jungeriusstraat in Charlois gewoond. Zijn kunstenaarschap is daar gevormd. Begrippen als democratie, vrijheid van meningsuiting zijn in deze extreme smeltkroes van mensen stevig getoetst aan de dagelijkse werkelijkheid van werkloos zijn, illegaal, onderdrukt, verwaarloosd of gewoon pure armoede.

Ons kunstenaarschap is ook daar gevormd. Wij hebben echter gekozen om in deze realiteit te blijven en al onze energie als kunstenaar te bundelen in werken en projecten die lokaal ontstaan, met de wereld als podium.  Jonas past zijn concepten wereldwijd toe door steeds opnieuw contexten op te zoeken. Nu is het Dubai; een zeer onverwachte en indrukwekkende ontmoeting.

Kunst is vorm. Jonas heeft een vorm gevonden om niet-geaccepteerde ideeën een podium te bieden. Het gaat erom dat het gezegd mag worden, waar ook ter wereld. Kunst is pure vrijheid van meningsuiting.

weven en architectuur

Deze week krijgt SÜIT ÜP een vervolg in Istanbul. Kosmopolis presenteert de resultaten van het project in IMA, Istanbul Moda Akademisi en Ivo van den Baar geeft daar een lezing.

Uit weven als textielbewerking is de architectuur voortgekomen. Etymologisch stamt textiel uit het Latijnse textum = weefsel; texere = weven. Het hangt samen met webbe, zoals in spinnenweb, en is heel in de verte verwant met werken.

En gewerkt is er, bij SÜIT ÜP! In maart van dit jaar was Wandschappen vier weken lang een dynamische praktijkwerkplaats. Modeontwerper Ümit Ünal gaf een masterclass: onder zijn leiding werkten 25 studenten van de Willem de Kooning in een realistische studiosituatie aan een mannenmodelijn, en leerden wat het betekent om in een creatief team te werken, zo zegt hun docent Gerrit Jan Vos. “ We werkten met de Charloisse ruit, een stof ontworpen door Ivo en Nicole.“

Ümit Ünal: “Het was een mooie en verrassende ervaring om in Rotterdam te werken met de studenten. Je ideeën vertalen naar tekeningen en patronen is niet makkelijk. Nederlandse ontwerpers zijn goed in het vertalen van concepten. De modestudenten hadden een andere kijk op mode dan ik; zij beschouwen het voornamelijk als een kunstdiscipline. Maar mode is geen kunst. Het is een vak, een ambacht!” Met vakkennis en veel inzet werden de patronen compleet gemaakt en werd de kleding in elkaar gezet door de volgende groep: 25 studenten van het Albeda College. Ümit: “De mbo-leerlingen waren echt harde werkers. Het was hun taak om de patronen om te zetten in kleding, en dat deden ze erg snel en kundig. Daar was ik van onder de indruk.”

Dat architectuur ook kan inspireren tot een weefpatroon, is te zien in de Charloisse ruit. Voor het ontwerp liggen de aanknopingspunten in de wijk zelf, en wel in de rijen etagewoningen die na de oorlog zijn gebouwd, en de diversiteit van de mensen daar op straat. De herhaling van patronen die de flats vormen komt terug in het ontwerp van de ruit. Voor de kleuren waren de bewoners het uitgangspunt. Eerst is een database gemaakt met pigmenten van verschillende huidskleuren, die zijn gecombineerd met de complementaire kleuren lichtblauw en lila. De Charloisse ruit is een textiel in de traditie van de Schotse ruit, de tartan, ambachtelijk geweven in Gemert bij weverij van den Acker.

Weven als begin van het bouwen; nog steeds vinden we over de hele wereld voorbeelden van tenten en andere vormen van beschutting opgebouwd uit doeken en gevlochten matten. Textiel heeft z’n toepassingen nu grotendeels binnen de architectuur.  Innovatieve mogelijkheden van textiel in interieur onderzoekt bijv. Architextiles. Vilt heeft zelfs zulke bijzondere eigenschappen dat het wordt gebruikt om de akoestiek (en sfeer) in kantoorgebouwen te reguleren.

Of de lezing van deze week over architectuur zal gaan, is de vraag. Maar het is onwaarschijnlijk dat de Charloisse tartan niet zal worden genoemd!