resultaat

In juli stuurde minister Bussemaker (OCW) de brief Cultuur verbindt: een ruime blik op cultuurbeleid naar de Tweede Kamer: “cultuur is onderdeel van een brede maatschappelijke agenda.” Ze stelt geld beschikbaar voor samenwerking binnen diverse sectoren.

Bussemaker wijst op maatschappelijke en economische waarden van cultuur en wil de makers stimuleren om verbindingen aan te gaan met andere maatschappelijke domeinen, waarbij welzijn, sport, zorg en onderwijs als vb. worden genoemd. Het programma zal zich richten op onderzoek naar de effecten van samenwerking tussen de cultuursector en andere sectoren; op de maatschappij en op de versterking tussen cultuur en wetenschap en andere domeinen, en op de uitwisseling van kennis.

Opvallend is dat zij het politieke domein onbenoemd laat. (BK informatie 2014-6)

Maar dat maakt Bussemaker gelukkig goed op de derde dinsdag van september. Haar hoed, jurk, jasje, schoenen en tas voor Prinsjesdag zijn ontworpen door 14 studenten van Summa Fashion Eindhoven en St. Lucas Boxtel. Of dat veel gekost heeft? vroeg een radiojournalist dinsdagochtend. In Bussemakers antwoord zit alleen dat zo’n praktijkopdracht onderdeel is van de opleiding, en dat ze erg onder de indruk was van de kennis, professionaliteit en creativiteit van deze jonge mbo-talenten.

Als dit maar geen voorproefje is van hoe onze minister met haar ruime blik op cultuurbeleid gaat afrekenen. Nog los van de vraag langs welke meetlat de resultaten worden gelegd, hoe en wat er gemeten gaat worden en of er soms een terugbetaalregeling komt.

Die samenwerking tussen domeinen bestaat natuurlijk al lang, maar dat ga je pas zien als je het doorhebt. Voorbeeldje? Bij een politieconferentie in Rotterdam is de flashmob Truien van Loes getoond als voorbeeld van een zelfregulerend kunstenaarsinitiatief in de wijk. De wijkagent was er natuurlijk bij; twee afzettingsborden waren voldoende. Men realiseert zich dat je dit soort dingen in de kiem smoort met regelgeving en beleid.

Mooi resultaat was de Dutch Design Award voor dit DNA Charlois project, heel veel (pers)aandacht, tentoonstellingen en: een grote bos bloemen van bureau Veiligheid!

Nog even een detailtje over de makers (in de cultuursector).

werken van Marlene Dumas

In een bespreking van de grote overzichtstentoonstelling van Marlene Dumas stelt de auteur dat  “de kunstenaar verbeeldingskracht (heeft) als instrument waarmee hij/zij een andere kijk op de realiteit geeft, waarmee hij/zij kan verbazen, irriteren en ontregelen. Alles is mogelijk en alles is geoorloofd. (…) Marlene dwingt zichzelf om haar angsten en ongemakkelijkheden onder ogen te komen. Ze schildert om de wereld te bevragen en beter te begrijpen. De kijker wordt geconfronteerd met zijn eigen interne context.” (Collect, september, Maartje Smits)

Dat hoort er ook bij voor die andere domeinen én voor het afrekenlijstje van deze (of volgende) minister, een andere kijk, verbazen, irriteren en ontregelen, niet alleen een mooie jurk en schoenen.

Kom maar op met die 170 mln. mevrouw Bussemaker!

morosofie

Koraal (Charlois boompje)

Ooit kunnen vermoeden dat het Griekse woord voor gekte verbonden is met dat voor wijsheid? Echt waar ~ in morosofie: een evident absurde waanwetenschappelijke theorie. Met zo’n woord gaat een wereld open, er is een naam voor theorieën waar je toch al je bedenkingen bij had. (kan iemand liborrente kandideren?)

Op het Onze-Taalcongres van 16 november (Breda) verscheen morosofie even kort, in het kader van De wortels van het Nederlands. Nooit van het Genootschap Onze Taal gehoord? Op alle journaals werd de verkiezingsuitslag van die dag bekend gemaakt: participatiesamenleving is Woord van het Jaar geworden. Daar zat dus de groep die dit bepaalt en iedereen kan erbij zijn. Erg jammer dat Pietitie 2^e is geworden trouwens.

Het Genootschap is iets minder stoffig dan de naam doet vermoeden. Zo werden zaterdag nieuwvormingen als gameboyrug, whatsappvinger, wii-knie, sms-duim, tabletkramp en cyberchonder vermeld. Handig als je voor je Sinterklaasgedicht een alternatief zoekt voor bijv. tennisarm. Ook blijkt sudokuen helemaal ingeburgerd, want in schrijfwijze van de persoonsvorm volgt het tkofschip, en dat is het criterium (ik sudoku, jij sudokut, wij sudokuden). En welke andere taal maakt zo gemakkelijk nieuwe woorden als helikopterouder, thuisblijfmoeder of curlingouder? Zie het voor je, vooral die laatste: verwoed het toekomstpaadje van de kinderen vrijmaken, als topsport.

Hiphop en rap zijn andere bronnen waaruit we rijkelijk putten. Het staat iedereen vrij om de maximale taalruimte te nemen en nieuwe woorden te verzinnen; onze taal leent zich er uitstekend voor.

 

Misschien wel het mooiste beeld dat werd gegeven ging over foto’s die we van de taalboom zouden kunnen maken (omdat het nu eenmaal moedertaal heet, worden het vrouwenfoto’s).

Het Nederlands/Vlaams is een Germaanse taal (de moeder), uit de Indo-Europese groep (grootmoeder). Taalwetenschappelijk vergelijkingsonderzoek tussen het Hittitisch en dat Indo-Europees kan misschien binnenkort wel leiden tot de foto hoe onze overgrootmoeder er uitziet (qua taal dan), het proto-Indo-Europees. Nog een paar spijkerschriftontcijferingen te gaan en ze verschijnt!

En dit allemaal ging niet over morosofie.

Voor het Chassetheater liepen afgelopen zaterdagochtend drie Zwarte Pieten. Ze zochten waarschijnlijk de afgesproken verzamelplek, aan de rand van het centrum, waar een zonnestudio reclame maakt voor een lekker kleurtje. Zegt de ene Piet tegen de andere: “Zullen we even een zonnebankje pakken?” Wat is nu de gekte en wat de wijsheid in de Zwarte Pietendiscussie?

flow

Nature Morte X Zonnebloemen

“Omstreeks die tijd viel haar dan ook de gedachte in, dat haar gestumper niet moest worden toegeschreven aan een eerste overwinning van ouderdom en lichtloosheid, maar aan de gebreken van de tijd. Vroeger, dacht ze, toen God met de maanden en jaren nog geen zwendel bedreef, waren de dingen heel anders geweest.”

Tja, hoe ervaar je tijd.

Het verraderlijke van Facebook en Twitter is volgens Sander Pleij (column VN 28 sept.) dat  “ze je weten mee te sleuren in lange sessies, ze trekken je in een loop: klik, foto, kijken, verder, klik, kijken, beslissen, klik, tweet kijken, beslissing, klik…  Die tijd in de loop, wanneer je je niet kunt losrukken, is the machine zone.”  Deze term gebruikt antropologe Natasha Schull in haar onderzoek naar gokautomaten. Het is de trance die bij verslaving voorkomt, een nare pendant van flow.

Flow kun je in sport of werk ervaren, maar zeker in een scheppend proces. Bouwen, creëren, concentratie, iets wat zichtbaar voor je ogen en onder je handen groeit. Het borduurwerk  Zonnebloemen, Nature Morte X is als onder een stolp steekje voor steekje ontstaan. Steeds eenzelfde handeling, in dezelfde kleur ~ maar geen machine zone te bekennen. Meeslepend i.p.v. meegesleurd worden.

detail Zonnebloemen

In de serie Nature Morte van Driessens & Van den Baar wordt het letterlijk verstilde leven verbeeld. Stilgezette tijd op het vergankelijkste en misschien wel kwetsbaarste, meest confronterende moment. Van 9 november tot 15 december zijn o.a. werken uit deze serie  te bewonderen in Galerie HOMMES.

En misschien kun je in literatuur wel het mooist meegesleept worden door Marquez’ Honderd jaar eenzaamheid; daar komt het citaat hierboven uit. Als je wilt verdrinken in sfeerbeschrijvingen, ontvoerd wilt worden door familieperikelen: lees het. Of verleid door beelden van het landschap en Macondo, gekidnapt door de eenzaamheid waar het (ook) om draait: herlees het.

Zet het op je eigen MeestMeeslepend-lijstje (waar een boek van Erwin Mortier eigenlijk ook niet mag ontbreken…… ).

Herfstavonden? Laat die flow maar komen.

noden van de ziel

After Goya, Nature Morte IX

In Religie voor atheïsten deelt Alain de Botton het Tate Modern opnieuw in. Niet naar schilderscholen of periodes, maar naar de ‘noden van de ziel’: een afdeling lijden, een afdeling angst, een voor zelfkennis en een voor compassie. ‘Ik denk dat de functie van kunst is om je te helpen leven en sterven,’ stelt hij.

Over Mark Rothko: ‘Soms zien onze gevoelens er zo uit, als bloed en als eigeel en als tranen, en onduidelijk. Het is vrij mooi dat hij in de buitenwereld schilderde wat er in onze binnenwereld kan omgaan.’ O.a. om deze reden is De Botton wel verweten dat hij kunst reduceert tot illustraties bij emoties, maar hij blijft erbij dat de boodschap toch echt simpel is; kunst geeft balans. (VK 13 juli)

Als deze indeling, door een beschouwer achteraf gemaakt, toch een beetje universeel is – want wie herkent zich er niet in? – dan kun je je afvragen of een werk ook ontstaat vanuit diezelfde ‘noden van de ziel’. Wat bracht Goya ertoe om de etsen over de verschrikkingen van de Spaanse Burgeroorlog te maken? (helaas: de tentoonstelling in Boijmans met 80 etsen van Goya hierover is net voorbij.) En waarom was juist deze nieuwsfoto in de krant het begin van Nature Morte IX?  Een letterlijk stil leven, uitgevoerd in hars en kleurpigment?

Goya, Los Desastros de la Guerra

We komen er niet uit, houden beweegredenen en vertaling uit elkaar. Waar we ook niet uitkomen: de non-sense-vraag of het belangrijk is of die oorlogsfoto uit Syrië nu de gevolgen laat zien van conventionele of niet-conventionele wapens.

Van een heel andere orde is het natuurlijk, of zo’n onderscheid op zich belangrijk is. We komen dan op het gebied van ‘redenen om te bewegen’ dat we hebben uitbesteed. Aan regeringsleiders.

In 2014 maakt De Botton een tentoonstelling in het Rijksmuseum. Grootse plannen voor Het straatje van Vermeer bijv. We zullen zien volgens welke (negatieve en positieve) zielebewegingen hij de zalen gaat indelen. Wel eerst zijn boek lezen! (hfdst. 8).

vakmanschap

Al bij Boijmans geweest? Maandag sluit de tentoonstelling Hand Made, waarin zeshonderd handgemaakte producten in de grootste zaal van het museum de complexiteit van het begrip ambacht illustreren. De vaak kostbare, unieke voorwerpen worden gepresenteerd aan de hand van zeven clichés: vakmanschap, uniek, virtuoos, eerlijk, kunst, huisvlijt en traditie.

Het toeval wil dat Wandschappen tussen de woorden ‘traditie’ en ‘uniek’ werkt, aan The Boijmans Bouquet. Volop voer voor discussie met bezoekers, over design en ambacht bijvoorbeeld. Of het vakmanschap dat nodig is om ideeën te realiseren en dat soms verbazingwekkend vanzelfsprekend in het werk zit.

Grote waardering voor dit museum (curator is Mienke Simon Thomas), dat in de praktijk het out-of-the-box-denken neerzet! De ambachtsmensen en de ontwerpers zelf zijn uitgenodigd, gaan met hun zeer divers gereedschap echt aan het werk op zaal en tonen uiteenlopende handvaardigheden. Bezoekers drukken we op het hart dat ze overal aan mogen zitten. Ook dat is NIEUW.

Kom het meemaken, kom nog snel naar Rotterdam!

Of desnoods naar Amsterdam:  KunstRAI t/m 20 mei.

Homo Ludens

“Bij  filosofie wordt vaak gedacht dat ze een zuster is die een arm om de naar wijsheid zoekende mens legt.”

Dat blijkt niet zo te zijn. Tenminste, als je van de stroming bent die op weg naar zelfverwerkelijking het lot en toeval opzij zetten voor ‘winstmaximalisatie’. Prestatiedenkers die de wereld als grabbelton zien, geen filosofie nodig. Zo vat Carel Peeters het boek Schuldgevoel van Coen Simon samen, dat in de Maand van de Filosofie verscheen. (VN 20 april)

Simon zet hier degenen tegenover die het leven en de cultuur liever als een spel opvatten: de homo ludens, spelende mens. Niet ‘zomaar’ een spel, maar leven in het besef dat er geen overzichtelijke wereld bestaat (of bestaan zou hebben), dat willen is kunnen niet altijd opgaat  en dat kiezen maar heel af en toe een rationele handeling is. En dit alles inclusief het besef dat schuldgevoel een gewone, soms goed van toepassing komende, matigende menselijke eigenschap is.

Homo ludens, en dan zoveel ernst? “All work and no play makes Jack a dull boy”. Laten we dus aan de slag gaan. Spelen met het springtouw dat weer in de winkels ligt (verwacht knikkers binnen een weekje); met de kleur die ineens overal opduikt; met ons enthousiasme om ideeën uit te voeren. Ook winstmaximalisatie, maar dan anders.

Misdrukken van tetrapakken worden stucloper, worden design XL. Royal Waste Vase

point of view

Pas  Tegenlicht nog gezien? Inspiratie voor kantelaars, dwarsdenkers en friskijkers!

Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde (Erasmus Univ. Rotterdam) typeert de periode waarin we leven niet als zomaar een tijdperk van verandering, maar als verandering van tijdperk; een transitietijd. Het bijzondere in de voorbeelden van deze aflevering, over andersdenkers op het gebied van zorg, bouw en sociaal stelsel, is dat ze realiteit zijn geworden uit een beweging van onderop, van individuen die systemen laten kantelen. “Vertrouwen is (voorwaarde én) de nieuwe currency,” en de menselijke maat kan weer standaard worden.

Speciaal voor Rotterdam heeft deze vooruitdenker grote plannen: bouwen vanuit een aikido-houding tegenover het water. Hiermee komt dan gelijk (en eindelijk) een geweldige verbinding tussen Noord en Zuid in deze havenstad.

Rotmans noemt crisis een feest door alles wat er nieuw ontstaat. En dit feest is speciaal voor gelijkgestemden die anders durven kijken. Mensen die vertrouwen, die het kunnen, die het doen en meedoen.

Nature Morte

Is het Valentijnsdag, gaat het niet over geluk. Psychiater Dirk De Wachter pleit ervoor “…dat we leren alstublieft een beetje ongelukkig te zijn. Het is op die manier dat we de wereld kunnen verbeteren. Gelukkig zijn als bijwerking. (…) We scoren 7,6 op de schaal van geluk, en we willen nog meer. Hoe kunnen we naar 7,8? Nog meer bubbelbaden tot we vermosselen tot weekdieren.”

 De Wachter houdt met zijn boek Borderline Times een pleidooi om anders te gaan kijken.

Misschien niet toevallig is anders kijken ook de geboortegrond van innovaties en creativiteit. Hierdoor kon een vermorzelde duif op straat in Rotterdam bij voorbeeld leiden tot Nature Morte nr. 5, pigeon, die tijdens Art at the Warehouse te zien was bij galerie Hommes.

grote hoogte

Vakantie is opladen. Daartoe verplaatsen we ons meestal naar hoger gelegen gebieden zoals de Pyreneeën. Dat pakt dit jaar anders uit, het werd New York. Vanaf grote hoogte, op de 86e verdieping van het Empire State Building ervaar je deze stad als minstens zo’n overweldigende steenmassa als de Pyreneeën, met dat verschil dat de stlite van de bergen helend werkt en New York geen minuut van de dag stilte kent. Rust kwam over me heen in het MoMa, ondanks de enorme bezoekersaantallen. Het werk van Alighiero Boetti verraste volledig. Alles er omheen leek even stil te staan. Sinds hij zich rond 1969 afzonderde van de Arte Povera heeft hij een oeuvre ontwikkeld dat een diepe textiele kern als bron heeft: geborduurde tapijten. Dit werk fixeert de tijd volledig. Duizenden steekjes, gemaakt met handgeverfde zijden draden, in vele tinten blauw, vullen de metersgrote doeken aan de wanden.

In een ander groot werk zijn, op papier, met balpen ontelbare lijntjes gezet en hiermee komma’s uitgespaard.  Tussen idee en eindresultaat zit een proces waarin eentonigheid, gepriegel, doorzettingsvermogen en leegte overheersen.  Heel herkenbaar is dan dat in zo’n gefixeerde tijd, een bijna contemplatieve sfeer, ook de borduurwerken van Wandschappen begonnen; in een gehuurd atelier in een nonnenklooster.

We verdiepen ons erin en vragen ons af hoe dit aan ons eigen oog onttrokken is gebleven de afgelopen jaren. Overigens zijn de omstandigheden minder mythisch dan op het eerste gezicht lijkt. In de “goede tijd” heeft hij in Afganistan een hotel gekocht en van daaruit zijn eigen borduurfabriek opgezet rond Kabul. Vele tientallen mensen (kinderen) hebben zijn werken geproduceerd in een periode van vijftien jaar.

Rest ons het genot over de werken zelf, de prachtige associaties, gekoppeld aan de wijze waarop ze gematerialiseerd zijn, naast de virtuoze vondsten in al zijn werken. Hij past naadloos in mijn rijtje favorieten: Pieter Laurens Mol, Bacon, Hokusan en Guiseppe Penone.

het rommelt in de stad

Het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid voor 2012-2014 is aangepast: investeringen in betere huizen gaan wegvallen. Scholing en werk zullen speerpunten worden in deze, onze!, grootste probleemwijk van Nederland. Er gaat voortaan veel gevraagd worden van scholen, werkgevers en de bewoners zelf. Hier is een zich terugtrekkende overheid “aan het werk”, terwijl wij juist werken met en in deze wijk met z’n grote diversiteit in mensen, culturen, gewoontes en vaardigheden. Al ruim twaalf jaar maken we kunstwerken en designproducten waarin die vaardigheden betrokken worden. Het is dit nieuwe cultureel erfgoed dat leidt tot nieuwe inzichten in materiaal en techniek, wat weer resulteert in nieuw werk, voortgekomen uit het gebied zelf. Een goed voorbeeld was het werk Porsche in Progress uit 2009, waarin we met 300 mensen uit Oud Charlois een Porsche hebben gemaakt, bestaand uit 9000 stukjes vilt, uitgevoerd in galerie HOMMES. Ook de crochet table, design in opdracht, is “gehaakt in de wijk”. Aan ons als kunstenaar – werkgever en bewoner zal het niet liggen.

Dan is er nog de boeiende vraag of design zelfs aanjager kan zijn voor stedelijke vernieuwing. (Volkskrant 24 juli)  Dat wordt het volgende streven.